Maruz Kalma Senaryoları: Kimyasal Güvenlilik Değerlendirmesi
Maruz Kalma Senaryosu ve Kimyasal Güvenlilik Değerlendirmesi
Kimyasalların insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden güvenli bir şekilde kullanılmasında ve yönetilmesinde maruz kalma senaryolarının önemli bir rolü vardır. Bu makalede, kimyasal maruz kalma senaryolarının ne olduğu, ne işe yaradıkları, KKDİK ve gGBF ile ilişkileri ele alınacaktır.
Maruz kalma senaryosu nedir?
Maruz kalma senaryosu (MKS), insanın ve çevrenin belirli bir maddeye maruz kalmasını kontrol altına almak için hazırlanan belgeye verilen addır. KKDİK Yönetmeliğine göre maruz kalma senaryoları maddenin belirli bir süreci ya da kullanımını veya birkaç süreci ya da kullanımını kapsayabilirler. Bu senaryolar; maddenin nasıl imal edildiği, yaşam döngüsü boyunca nasıl kullanıldığı, maruz kalma kontrolleri, bu kontrollere ilişkin tavsiyeler, işletim koşulları ve risk yönetim önlemleri gibi bilgileri içerirler.
Maruz kalma senaryoları ile birlikte, kimyasal güvenlik değerlendirmesi yapılması gereken maddelerin tüm yaşam döngüsü boyunca, bir diğer deyişle imalatından bertarafına kadar geçen süreçlerde ya da tüm tanımlanmış kullanımlarında maruz kalma tahmini ve buna bağlı risk karakterizasyonu sağlanmış olur. Bu sayede maddenin hangi koşullar altında kullanılması gerektiği tanımlanarak kimyasalın güvenli kullanımı sağlanır.
Kimyasal Güvenlik Değerlendirmesi
Kimyasalların günlük yaşantımızda yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bunların etkin yönetilmemesi yani risklerinin doğru olarak değerlendirilmemesi durumunda ciddi sağlık sorunlarıyla, çevresel kirlilikle ve güvenli kullanım riskleriyle karşılaşılabilir. Kimyasalların güvenlik değerlendirmesi bu nedenle önemlidir.
Kimyasal güvenlik değerlendirmesi; maddenin içsel özelliklerini, zararlılık özelliklerini, kullanım koşullarını ve risk yönetim önlemlerini değerlendirerek yaşam döngüsü boyunca tanımlanmış tüm kullanımlarda güvenli kullanımı sağlama sürecini içerir.
Maruz kalma senaryoları ve REACH
Bilindiği gibi, REACH Tüzüğünün amacı da insan sağlığını ve çevreyi kimyasalların olumsuz etkilerinden korumaktır. Bu Tüzüğün Türkiye mevzuatına uyumlaştırılması amacıyla yayımlanan yönetmelik ise KKDİK Yönetmeliğidir. KKDİK Yönetmeliğine göre, kimyasal güvenlik değerlendirmesi söz konusu olduğunda en kritik noktalardan biri de maruz kalma senaryolarıdır. KKDİK Yönetmeliği kapsamında yıllık on ton ve üzeri kayda tabi tüm maddeler için kimyasal güvenlik raporu hazırlanmalı (KGR) ve KGR , SEA Yönetmeliğine göre zararlı olarak sınıflandırılan veya PBT veya vPvB olan maddeler için ilave olarak maruz kalma senaryolarını da içermelidir.
Maruz Kalma Senaryoları ve gGBF
Kimyasalların güvenli kullanımının sağlanmasında bir diğer önemli araç da genişletilmiş güvenlik bilgi formlarıdır. Bu formlar kimyasal maddenin fiziksel ve kimyasal özellikleri, zararlılık sınıflandırmaları, koruma önlemleri, acil durum prosedürleri ve uygun kişisel koruyucu ekipmanlar gibi bilgileri içerirler. Güvenlik bilgi formlarının amacı alt kullanıcıların ilgili olması durumunda tüketicilerin ilgili maddeye ilişkin bilgilere erişiminin sağlanmasıdır. KKDİK Yönetmeliğine göre bazı koşullarda güvenlik bilgi formuna maruz kalma senaryosu eklenmesi gerekebilir. Bu durumda ilgili senaryo güvenlik bilgi formunun ekinde sunulur.
Genişletilmiş güvenlik bilgi formları ile kimyasalların güvenli kullanımının maksimum düzeyde sağlanmasını amaçlanır. Maruz kalma senaryoları, belirli bir kimyasalın tanımlanmış tüm kullanımlarında ve tüm proseslerde risklerin kontrol altında olduğu kullanım koşullarını belirler ve işyerindeki güvenlik önlemlerinin belirlenip uygulanmasında rehber görevi görür. Tüm alt kullanıcılar maruz kalma senaryosunda belirtilen kullanım koşullarına uymakla yükümlüdür.
Sonuç
Kısacası maruz kalma senaryoları, KKDİK yönetmeliği uyarınca hazırlanması gereken ve kimyasal güvenlik raporunda kayıt dosyasında ve GBF’lerin ekinde alt kullanıcılara sunulan belgelerdir. Bu senaryoları hazırlamaktaki amaç ise kimyasalın imalatından bertarafına kadar tüm yaşam döngüsü aşamalarında güvenli kullanım koşullarının belirlenmesi ve bilgi akışının sağlanarak tüm alt kullanıcıların güvenli kullanımının güvence altına alınmasıdır. Ancak her kayıt yaptıranın bir maruz kalma senaryosu hazırlamasının gerekmediğinin altını çizmek gerekir. Bir kayıt ettiren kimyasal güvenlik değerlendirmesi ve kimyasal güvenlik raporu hazırlamakla yükümlü olup, maruz kalma senaryosu hazırlamakla yükümlü olmayabilir. Dolayısıyla ilgili yönetmelik dikkatle incelendikten sonra gerekliliklerin belirlenmesi ve buna göre eyleme geçilmesi gerekir. Kimyasalların güvenli kullanımının maksimum düzeyde sağlanabilmesi için tüm gereksinimler göz önüne alınarak bütüncül bir yaklaşım benimsenmelidir.